یکی از مواردی که والدین در رابطه با کودک خود همیشه باید به آن توجه داشته باشند، درک تغییرات و فرآیند رشد کودکشان است. کودکان در سنین رشد ممکن است با چالش‌های فیزیکی یا عاطفی مختلفی روبه‌رو شوند. بنابراین در این مطلب مجموعه‌ای از راهنمایی‌ها و نکات در رابطه با رشد کودکان ذکر شده که با استفاده از آنها شما والدین عزیز می‌توانید درک کنید که در هر دوره سنی بر کودک شما چه می‌گذرد و برای هر یک از این چالش‌ها راه حلی بیابید. معمولا رشد کودکان به ۵ مرحله‌ی زیر تقسیم می‌شود:
۱- دوران شیرخوارگی
۲- کودکان نوپا
۳- اوایل کودکی
۴- سن مدرسه
۵- بلوغ
رشد انسان تا حد زیادی تحت تاثیر عوامل وراثتی است اما به آن محدود نمی‌شود. کودکان ممکن است دارای شخصیت‌های بسیار متفاوت و نقاط قوت و ضعف متفاوت نسبت به نسل قبلی خود باشند. والدین باید به سرعت رشد کودکان خود و ویژگی‌های متمایز آنها توجه داشته باشند و تصور نکنند رویکردهای تربیتی نسل‌های گذشته، در خانواده‌ی آنها نیز به همان اندازه موفق خواهد بود.
والدین با محیط‌هایی که برای کودک خود ایجاد می‌کنند نقش مهمی در رشد کودکان خود دارند. بنابراین باید با کودک خود صمیمی باشند و به او احساس امنیت دهند که این خود بیشترین تاثیر را بر روند رشد کودک دارد. برآوردن نیازهای جسمی و غذایی کودک نیز ضروری است، چرا که تحقیقات نشان می‌دهد غفلت در این مسئله، می‌تواند رشد کودکان را مختل کند.
کودکان در نحوه بازی، یادگیری، صحبت کردن، عمل کردن و حرکت به نقاط عطفی می‌رسند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که سرعت رشد کودکان با یکدیگر متفاوت است، اما آشنایی با این نقاط عطف به شما یک دید کلی از تغییرات کودک شما می‌دهد. نقاط عطف رشد کودکان را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
- مهارت گفتار و زبان
- مهارت لباس پوشیدن
- مهارت‌های حرکتی ظریف و بینایی
- مهارت‌های نظافت
همان‌طور که در بالا ذکر شد، هر کودکی سرعت رشد خاص خود را دارد. عواملی مثل ژنتیک، جنسیت، تغذیه، فعالیت بدنی، مشکلات سلامتی، محیط و هورمون ها همگی در قد و وزن کودک شما و رشد ذهنی او نقش مهمی ایفا می‌کنند.
پزشکان و متخصصان، نمودارهای رشد را با در نظر گرفتن سلامت کلی، محیط و زمینه ژنتیکی کودک تهیه می‌کنند. پزشکان می‌توانند با طرح پرسش‌های زیر به نتایج دقیق‌تری در رابطه با رشد کودکان برسند:
- آیا کودک با نقاط عطف رشد روبرو شده است؟
- آیا علائمی وجود دارد که نشان دهد کودک سالم نیست؟
- قد و وزن والدین و خواهر و برادر کودک چقدر است؟
- آیا کودک نارس به دنیا آمده است؟
- بلوغ کودک زودتر از حالت طبیعی شروع شده یا دیرتر؟
پاسخ منفی است. وزن و قد کودک باید به طور منظم در فواصل زمانی معینی اندازه‌گیری و روی نمودارها ثبت شود تا روند رشد کودک قابل پیگیری باشد. به این شکل هر تغییری در این روند به سرعت قابل شناسایی است و می توان اقدامات لازم جهت شناسایی به موقع عوامل موثر و برطرف کردن آنها را انجام داد. نمودار رشد دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است، چرا که آنها با الگوها و سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند. برای نوزادان از بدو تولد تا ۳۶ ماهگی از نمودارهای خاصی استفاده می‌شود اما برای کودکان و نوجوانان ۲ تا ۲۰ ساله، نمودارهای جداگانه ای وجود دارد. همچنین نمودارهای رشد ویژه‌ای برای کودکان مبتلا به بیماری‌های خاص مانند سندروم داون موجود است.
توجه به نمودارهای رشد ممکن است به شما یا پزشک کودکتان کمک کند تا از بروز احتمالی مشکلات رشدی پیشگیری شود. برخی از الگوهایی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:
- عدم تناسب رشد قد کودک با آنچه در محاسبه قد میانگین والدین او انتظار می‌رود
- کم یا زیاد بودن شاخص توده بدنی(BMI) به طور غیر طبیعی( BMI<5% یا BMI>85%)
نمودارهای رشد، ابزار مفیدی برای رصد و تحلیل رشد کودکان است، اما باید به این نکته توجه داشت که آنها تصویر کاملی از سلامتی یا رشد کودکان شما ارائه نمی‌دهند. به همین جهت پیشنهاد می‌کنیم تا کودک دلبند خود را تحت نظارت دائم پزشک اطفال نگه دارید تا از روند رشد او اطمینان پیدا کنید.
عوامل مختلفی در انتخاب غذای مناسب برای کودک دخیل است. به طوری که میزان فعالیت بدنی، جنسیت و اندازه اندام کودک می‌تواند به میزان مواد غذایی مورد نیاز او برای رشد کامل تاثیر بگذارد اما هر کودکی برای رشد و تکامل جسمی و ذهنی باید تمامی مواد مغذی ضروری را دریافت کند. پودر شیر آپتاکید، محصولی از شرکت نوتریشیا است که بر اساس ۵۰ سال تحقیق درباره تغذیه شیرخواران و کودکان بدست آمده است. آپتاکید با داشتن مقدار قابل توجهی کلسیم، آهن، ویتامین D، امگا۳ و پره‌بیوتیک نیازهای تغذیه‌ای کودکان در حال رشد را تامین کرده و از سیستم ایمنی آنها حمایت می‌کند.